Önce #bigdata geldi, ardından #cloud ve sonra da “yapay zeka ve makine öğrenimi”. Gelişiyle ve dur duraksız yükselişiyle kendinden çokça söz ettiren kavramlar haline dönüştüler.
“Yapay zekanın geleceği ve insanlarla etkileşimi” tartışması bir yandan devam ederken, “offline alışverişi farklı bir deneyime dönüştüren yapay zekalı mağazalardan tutun, akıllı şehir yönetimi projelerine, otonom otomobiller, gemiler, denizaltılar hatta kasiyer veya nakit gerektirmeyen market konseptlerine, duygu ve beden dili analizinden, dakikalar içerisinde yazıdan video içerik üretimine ya da kullanıcılarının beğenilerini ve alışkanlıklarını ölçerek en doğru eşi bulduran çöpçatanlık sitelerine” kadar uzanan geniş uygulama yelpazesiyle hayatımıza çoktan entegre olmaya başladı bile yapay zeka!
Şüphesiz ki, insan gözünden kaçan detayları yakalayabilen, insanı zeki yapan tüm özelliklere sahip bu makine zekâsı hayatlarımızı kolaylaştıracak, katma değer katacak.
Veri yığınlarını gözden geçirme, analiz etme, daha kapsamlı şekilde anlama süreçlerine yardımcı olan yapay zekâ; aşırı düzeyde karmaşık görevleri otomatikleştirerek tahminlere güvenmemizi de sağlayacak. Böylece “veri bilimi” ile “insan zekasının ötesinde, hayalini kurduğumuz yenilikler” arasında da bir köprü görevi görecek.
Peki ya belki de hayatımıza en büyük katma değeri katabileceği alanlardan biri olan sağlık sektörüne etkisi nasıl olacak?
Yapay zeka sağlık sektörüne ne kadar adapte oldu veya oluyor?
Yapay zeka girişimleri sağlık sektöründe ne gibi çalışmalar yapıyor?
Ve tabii ki “yapay zeka hayat kurtarır mı?” soruları ister istemez akıllara geliyor.
Söz konusu sağlık sektörü olduğunda yapay zeka ile dönüştürülebilecek birçok farklı alan, kat edilecek uzun kilometreler olduğunu görüyoruz. Çünkü hala emekleyen bir bebek gibi yolun başında, inovasyona çok açık bir sektör sağlık sektörü. Tabi durum böyle olunca, yapay zeka odaklı teknoloji ve çözümler hükumetlerin, teknoloji şirketlerinin ve sağlık kuruluşlarının radarına girdi bile.
“Her şeyi devletten beklemek olmaz!” diyen teknoloji girişimlerine ise bu noktada yine çok büyük rol düşüyor! Hatta Venture Capital firması Rock Health’e göre, 2011 ve 2017 yılları arasında 121 yapay zeka ve makine öğrenme şirketi tarafından 206 anlaşma ile toplanan tutar tam 2.7 Milyar dolar!
Girişimlerin yapay zeka ile çözüm bulmak için çalıştığı sorunlar, gidermeyi amaçladığı ihtiyaçlar da alanlarına göre değişkenlik gösteriyor.
İşte farklılaşan faaliyet alanlarına göre sağlık sektöründeki yapay zeka girişimlerinden sadece birkaçı:
Tıbbi görüntülemede devrim ve erken teşhis çözümleri
Veri yığınları ve “öngörüsel analiz” ile hastalık semptomlarının doğru analiziyle erken teşhis üzerine çalışmaları kapsıyor. Teşhisinin zorluğu ve karmaşıklığı sebebiyle “kanser”, üzerinde çalışılan en önemli hastalıklardan bir tanesi. Buna ek olarak “davranışsal sağlık” yani hasta “intihara meyilli mi herhangi bir risk altında mı” gibi tespitleri de öngörme amaçlı kullanılması hedefleniyor.
Yapay zekayı kanserle mücadelede kullanan ve patolojide uzmanlaşan Paige.ai, ekibinde makine öğrenme uzmanlarını barındırıyor. On binlerce dijital slayttan petabayt (1petabayt = 1024 Terabayt) ölçekte öğrenebilen büyük ölçekli makine öğrenme algoritmaları ve eşzamanlı görsel ve klinik verilerden verimli bir şekilde öğrenebilen derin öğrenme algoritmaları sayesinde erken teşhis ile kanseri engellemek için çalışmalar gerçekleştiriyor. Öncelikli olarak göğüs ve prostat kanseriyle mücadeleye odaklanan ve Memorial Sloan Kettering Kanser merkezi ile anlaşmaya giden New York merkezli girişim, bu anlaşma ile 25 milyon patoloji slaytına erişim sağlayarak (ki işte burada olmazsa olmaz big data erişimi devreye giriyor) gerçekleştirdiği analizlerle “computational (bilişimsel) patoloji” alanında öncülük ediyor.
Kanseri teşhis etmek için kan örneklerini baz alan Freenome’un kan testleri; insan algısının ötesinde karmaşıklığa sahip kanser sinyallerini önden tespit etmek için mutasyonun ötesine bakıyor ve bunu yaparken gen ifadesi, bağışıklık değişimi ve kansere bağlı proteinlerdeki anlık değişimleri analiz ediyor.
Bir diğer girişim ise “ülkeler arası yapay zeka yatırım maratonu”nda önde giden Çin merkezli Peredoc.
2017 senesinde yapay zeka girişimlerine yapılan global yatırımın neredeyse %50’sinin sahibi Çin menşeili yapay zeka girişimleri oldu, üstelik bu pay 2016 senesinde sadece %11.3 oranındaydı.
Beijing merkezli danışmanlık şirketi Yiou Intelligence’ e göre Çin’de şu anda 131’den fazla şirket yapay zekayı ülkenin sağlık sektörüne adapte etmek üzere çalışma yürütüyor. Söz konusu Çin olduğunda, rakamlarla doğru orantılı olarak yapay zekanın kullanım alanı da tahminimizin ötesine gidiyor ve çalışmalar ülkenin doktor eksikliğini yapay zeka ile kapatma yönünde ilerliyor.
Çin’de 20’den fazla hastanede kullanılan Peredoc’un yapay zekâ algoritması ile akciğer tarama ve tanı süreçleri oldukça kolaylaşıyor. Bu sayede akciğer nodülleri ve diğer akciğer hastalıklarının semptomları Peredoc algoritması ile erkenden tespit edilebiliyor.
Kalp hastalıklarında uzmanlaşan Baylabs, yapay zekanın bir türü olan deep learning (derin öğrenme) üzerine yoğunlaşarak, sadece çok tecrübeli ve alanında eğitimli tıp uzmanlarının teşhis yetkinliğine sahip olduğu eko kardiyografik inceleme süreçlerine çözüm getiriyor. Dünya çapında her hastaya daha uygun maliyetli ve efektif tıbbi görüntüleme erişimi sunmayı amaçlayan girişim, her seviyedeki tıp uzmanına eko kardiyografik incelemede destek oluyor, yetkinlik sağlıyor.
Sanal hemşireler & danışmanlık
7/24 çalışabilen sanal hemşireler; hastaları gözlemliyor, soruları cevaplıyor ve hızlı çözümler üretiyor. Hastalarla düzenli iletişim sağlayan sanal hemşireler, özellikle kronik hastalıklardan şikayetçi hastaları tekrar tekrar hastaneye kadar yormadan ve hastane koltuklarında bekletmeden müdahaleyi mümkün kılıyor.
2014 yılında kurulan ve Dünyanın ilk yapay zeka ile çalışan sanal hemşire uygulaması Care Angel, kişiye özel iç görüler ve gerçek zamanlı uyarılar sağlayarak hasta yönetimi, takibi ve iletişimi sağlıyor.
Diğer bir örnek ise Sensely, Molly adındaki avatar hemşiresiyle kullanıcılarını dinliyor ve arka hemşiresiyle kullanıcılarını dinliyor ve arka tarafta çalışan sınıflandırma motoru aracılığıyla tavsiyelerde bulunuyor.
Ameliyathanede gerçek zamanlı analiz ve doğru kararla müdahale
Bir medikal teknoloji şirketi olan Gauss Surgical, makine öğrenimi uygulamaları kullanarak ameliyat esnasında kan kaybının gerçek zamanlı güvenilir ölçümünü sağlayan mobil tabanlı bir platform sunmakta. Böylece saliselerin önem arz ettiği ameliyat masasında yanlış kararların önüne geçerek doğru müdahaleyi mümkün kılmak artık mümkün.
Doktor robotların yükselişi ve robot destekli ameliyatlar
Son yıllarda tıp dünyasında en çok dikkat çeken yapay zeka uygulaması ise şüphesiz ki cerrahi robotların geliştirilmesi! Önce cerrahi robot Da Vinci ile tanıştık, sonra 2010’da Dünyada bir ilk olarak McGill Üniversitesi Sağlık Merkezi’nde (MUHC) tamamen robotik cerrahi ve anestezi uygulandı. Bu uygulama ile robotik cerrahi sistemi Da Vinci, anestezi uzmanı robot McSleepy ile ilk buluşmasını gerçekleştirdi ve bir hastanın prostatı ameliyatla alınarak bu büyük buluşma tarihe tamamen robotlar tarafından gerçekleştirilen ilk operasyon olarak geçti. Tabii ki tüm bu gelişmeler beraberinde güçlü eleştirileri de getirdi ve robotik cerrahinin güvenilirliği ile alakalı ciddi araştırmalar yürütülmeye başlandı. Hala çok yeni sayılabilecek bu teknolojilerin kullanımında gerçekleşebilecek hatalarda yasal sorumluluğun kime ait olacağı ise hala koskoca gri bir alan diyebiliriz.
Diğer yanda PWC tarafından gerçekleştirilen; Avrupa, Orta Doğu ve Afrika bölgesinde yer alan 12 ülkeden 11.000’i aşkın katılımcı ile hazırlanan “Yapay zekâ ve robotlar yeni sağlık sektörünü nasıl şekillendirecek?” başlıklı araştırmanın sonuçları ise oldukça şaşırtıcı!
%55 gibi bir oranla yapay zeka ve robotlar insan doktorlara tercih ediliyor. Kısacası halk robotlara hazır görünüyor!
Peki ya doktorlar buna hazır mı?
Teknoloji devleri de sahada
Tabii ki Amazon, Google (DeepMind Health), Apple, Alibaba (Alihealth), GE, Microsoft, IBM gibi devlerin de forma giydiği bu maçta, diğer girişimler için as oyuncu olmak ve kaleye topu yollamak çok da kolay olmayacak.
İşte araştırma şirketi CBinsights tarafından yayınlanan araştırma raporu ve yapay zeka ile sağlık sektörünü farklı alanlarda dönüştüren 106 girişim:
Yazının başlığındaki soruya dönecek olursak; tüm eleştirilere rağmen, yapılan yatırımlar, yürütülen araştırmalar ve günden güne artan girişimlerin çabaları gösteriyor ki “yapay zeka er ya da geç hayat kurtaracak”.
Yaşam kalitesini arttıran, tedavi olanaklarını herkes için daha erişilebilir ve ekonomik kılan bu yapay zeka destekli teknolojilerin en kısa sürede hayatımıza daha fazla entegre olması dileğiyle.
