Şimdi size bir soru soracağım ve yazının sonunda bu sorunun cevabını kendi kendinize vermenizi isteyeceğim. Sizce mutluluğu yaşamak ile yaşamdan mutluluk duymak arasında bir fark var mıdır?
Uzun zamandır hemen hemen hepimizin gerek iş stresi, monotonluk vs. nedenlerle unuttuğu ya da bizlere hayatın içinde unuturulmaya çalışılan mutluluk tam olarak nedir? Markaların bile yıllardır bu kadar üzerinde çalıştığı, eksik kalan tarafımızı tamamlamak için neredeyse hemen hemen her reklamda ya kendilerini ya da sundukları ürün ya da hizmetlerini mutluluk aracı olarak gösterdikleri kavramdan bahsediyorum. Size mutluluk sattıklarını iddia eden markalar gerçekten bunu sundukları ürün ya da hizmetlerle başarıyor mu?
Daha fazla kafanızı karıştırmadan gelin isterseniz neymiş, nerelerden geliyormuş bu mutluluk bir inceleyelim.
Geçenlerde Twitter’da karşılaştığım bir Ted konuşmasını neyle karşılaşacağımı bilmeden tıkladım ve 20 dakikalık konuşmanın sonunda uzun zaman sonra beni bu kadar heyecanlandıran ve üzerinde düşünmemi sağlayan bir konuşmayı bitirmenin mutluluğuyla kendi kendimi sorgulamaya başladım. İzleyenler bilir, Daniel Kahneman – Deneyime Karşı Anılar Bilmecesi adlı konuşmasında deneyimleyen ve anımsayan benliğin bilişsel tuzaklar içinde mutluluk kavramını ve hayatımızdaki saf mutluluk arayışımızı nasıl etkilediğini anlatıyordu.
Ufak şekilde bir tanımlamak gerekirse,
Deneyimleyen Benlik: Mevcut zamanı yaşayan,
Anımsayan Benlik: Yaşam muhasebesini yapan taraf olarak adlandırılıyor.
Bunu pazarlama ile ilişkilendirdip kavramları birazcık daha anlaşılır kılmak istersek anımsayan benliği, ki bizi daha fazla ilgilendiren bu kısım, daha önceki deneyimler sonucu zihnimizde yer etmiş olan ve geçmişteki deneyimlerle getirdiğimiz, bir sonuca vardığımız düşünceler ile yeni bir karara gidiyor olmamız olarak açıklayabiliriz. Bunu bir satın alma süreci olarak düşünürsek, çevrenin etkisi ve son zamanlarda “influencer marketing” diye tabir ettiğimiz özellikle bloglar, forum vs. den aldığımız bilgilerle de o ürün ya da hizmet hakkına bilgi sahibi olup bunun sonucunda birşeyi almaya ya da yapmaya karar verip deneyimlemeye karar verdiğimiz süreç olarak da görebiliriz.
Örneğin, çok yüksek olmasa da marka sadakatine sahip olan bir tüketici olduğunuzu ve risk almaktan kaçındığınızı düşünün, bir süpermarkete girdiniz ve en basitinden bir peynir alacaksınız. Sizin istediğiniz az yağlı ve hafif tuzlu peyniri yapan her zaman aldığınız marka peynirden bulamadığınız varsayımıyla devam edelim.
Önünüzde 3 seçenek var:
-Ya hiçbir şey almadan orayı terk edeceksiniz,
-Ya daha önceden de aynı durumu yaşamış ve deneyimlemiş biri olarak artık konu hakkında bir fikir sahibi olup her zaman aldığınız markaya tat, koku vs. olarak en yakın olan markayı tercih edeceksiniz,
-Ya da daha önce işinizi sağlama alıp internette o markaya en yakın olan markaları araştırmış olup fikir sahibi olarak oraya gelip yine 2 seçenekte de söylediğimiz gibi yakın; ama farklı bir markayı tercih edeceksinizdir.
Aslında anımsayan benlik tam da 2. seçenekte yaptığınız hareketin aynısını yapmakta ve kişiyi sonuç olarak mutluluğa götürmektedir.Anımsayan benliğimiz, hatıralar ya da anımsadıklarımız arasında en az kötü sonucu vereni seçer. Siz her zaman aldığınız markanın yerine tercih ettiğiniz markada da aslında en az değişken olan durumu çizmiş ve risk alıp daha önce hiç tadını bilmediğiniz bir markayı tercih etmemiş olacaksınızdır. Kararlarımızı veren tarafımız da tam olarak anımsayan benliğimizdir. Tıpkı izlediğimiz bir filmin mutlu ya da mutsuz son ile bitmesi gibi. Filmden çıktığınızda karşınıza ilk çıkan kişi filmde neler oluyor diye sormak yerine, sonunun mutlu mu mutsuz mu biteceğini soracaktır size.
Hayatımızı da bir film olarak ele alırsak tıpkı 180 dakikalık filmde olduğu gibi önemli olan ve hatırladığımız kısım hep hangi son ile bittiğidir. O ana kadar gelirken, anılarınızın anlattığı hikayelerin sonucu olarak bulunduğunuz yerden geçmişe dönüp baktığımız zaman hayatımızdan ne kadar tatmin olmuşuz bunun cevabı size ufacık da olsa mutlu musunuz sorusunun cevabını verebilir.
Kendi tanımımla, tüm psikoloji dünyasına sırtımı dönüp anı yaşayan benlik olarak adlandırdığım deneyimleyen benliğe gelirsek, adından da anlaşılacağı üzere mevcut zamanı yaşayan benliktir. Yani mottosu bir nevi “live is life” ya da “carpe diem”.
Şöyle ki, deneyimleyen benlikte anlattığımız peynir örneğini biraz daha değiştirerek gidersek, hiçbir marka sadakati ya da satın alma davranış tiplerinden birine örnek göstermeyeceğimiz, amaan karnım doysun da ne olursa olsun düşüncesiyle yaşayan birini gözünüzün önüne getirin. Tek derdi o an için karnının doyması olacaktır ve markete girdiğinde peynir reyonu önünde çok da zaman harcamadan o anda canının çektiği peyniri alıp yedikten sonra karnını doyurduğu için ufak mutluluk yaşayıp bir sonra gelecek olan karnının acıkmasını bekleyecek olan insan olarak somutlaştırabiliriz.
Tüm bunları kendi hayat hikayemize uyarladığımız zaman ve bu iki kavramlı bilişsel tuzaktan kurtulup mutluluğu aramaya hala devam ettiğimiz ve uzun vadede devam edecek gibi durduğumuz kendi dünyamıza döndüğümüz zaman anımsayan benlik, yaşamınızı düşündüğünüzde ne kadar tatmin olduğunuz, deneyimleyen benlik ise ne kadar mutlu yaşadığınız olarak cümleye dökülebilir.
Şimdi başta sorduğum soruya dönecek olursak, sizce mutluluk nedir ve sizin için önemli olan mutluluğu yaşamak mı yoksa yaşamdan mutluluk duymak mı?
