Clickbait, Türkçe karşılığıyla tık yemi, tık tuzağı, olta haberler vb bir çok şekilde isimlendiriliyor. İnternet sitelerinin daha fazla tıklama almak amacıyla dikkat çeken görseller kullanarak sansasyonel başlıklarla yayınladıkları, haberin aslını yansıtmayan içeriklerin tümü tık tuzağı yani clickbaittir.
Clickbaitin ortaya çıkışı oldukça eskiye dayanıyor. Başlangıçta yalnızca haber ve bilgi paylaşımı amaçlı yayınlanmaya başlayan gazeteler, rakiplerinin artmasıyla tiraj savaşına giriyorlar. Clickbaitin geleneksel medyadaki ilk örneği bu tiraj mücadelesinde ortaya çıkıyor.
1895 yılında New York World Gazetesi ve New York Journal Gazetesi birbirleriyle rekabete giriyorlar. New York World Gazetesi karikatüristi Richard Felton Outcault’ın çizdiği Sarı Çocuk tiplemesi ile tirajı artırıyor.
Sarı Çocuk’un bu kadar başarılı olma sebebi ise seçilen kısa ve çarpıcı cümleler. “Sarı Çocuk” olayı aynı zamanda yalan haberler için bugün hala kullanılan “sarı gazetecilik” terimini literatüre kazandıran olaydır.
1895 yılında geleneksel medya ürünü olarak ortaya çıkan Sarı Çocuk, 2000’li yıllarda internetle tanışmamız ardından zamanla evrilerek clickbait adıyla yeni medyada kendine yer ediniyor.
Clickbait, farklı amaçlarla ve çeşitli yöntemlerle kullanılabiliyor; ancak en çok tercih edilen ve en sık karşılaştığımız yöntem tıklama odaklı oluşturulan dikkat çekici başlıklar.
Örneğin bu yanıltıcı görselin içeriği şu şekilde: “Hawking, ‘Uygarlığın başlangıcından beri saldırganlık, insan için yaşama şansını arttırması sebebiyle yararlı bir içgüdü olmuştur.’ diye konuştu. Teknolojinin saldırganlık ile birleşip insan ırkının sonlanmasına sebep olabileceğini de ekledi.”
Gayet olası bir teoriyi dile getiren fizikçinin açıklaması “Hawking Teknoloji ve İnsanlığın Geleceği Hakkında Konuştu” şeklinde bir başlıkla yayınlandığında bilim ve teknoloji ile ilgilenen sınırlı bir kesimin ilgisi çekilecekken “Şok İddia!” başlığı ile geniş bir kitleye hitap ediliyor. Bu tarz başlıklarla haberlerin yayınlanmasının asıl amacı hedef kitleyi ilgi alanlarına göre bilim, spor, siyaset vb. ayırmadan herkesi içeriğe yönlendirebilmek.
Clickbaitte kullanılan bir diğer yöntem ise okuyucunun sitede daha uzun süre kalmasını sağlamak için oluşturulan galeriler. Haber kısa bir metne sahip bile olsa galeri ile uzatılıyor.
Hem galeri türü clickbaite hem de tıklama odaklı clickbaite uyan bu örnek, sıradışı eve sahip biriyle alakalı haber okuyacağımız algısı oluşturuyor. Oysa habere tıklayınca aslında belirli bir kişiden bahsedilmediğini aksine ada evleriyle meşhur bir bölgeden bahsedildiğini görüyoruz.
Ve haber, görsellerle galeriye dönüştürüldüğü için tek bir sayfada bitebilecekken 25 sayfa sürüyor.
Haber ve içerik sitelerinin yanı sıra Youtuberlar da izlenme sayılarını artırmak için video içeriğini yansıtmayan kapak görselleri ve dikkat çekici başlıklar kullanarak bu yönteme başvuruyorlar.
Web sitelerini bu yöntemleri kullanmaya iten sebepler : seo ve adwords.
Bugünkü rekabet ortamında diğer web sitelerinden öne geçebilmek arama motorlarında ilk çıkan isim olabilmek çok önemli. Bu noktada seo, yani arama motorlarına yönelik yapılan optimizasyonlar devreye giriyor. En çok kullanılan arama motoru Google’ın siteleri sevmesinin ve sitenin aramalarda üst sıralarda taşınabilmesi için göz önünde bulundurduğu ölçülerden bir tanesi site içerisinde kullanıcıların ne kadar vakit geçirdiğini tespit etmek. Eğer bir web sitesinde kullanıcılar fazla vakit geçiriyorlarsa Google bu siteleri kaliteli sayıyor ve üst sıraya taşıyor. Clickbaitin bir çeşidi olan galeri yöntemi özellikle bu sebeple tercih ediliyor.
Web sitelerin diğer bir derdi ise para kazanmak. Bunun için kullanılan yöntemler bağış almak ve reklam yayınlamak. Reklamlar aşırıya kaçtığında rahatsızlık uyandırdığı için kullanıcılar Adblock gibi reklam engelleme uygulamalarını tercih ediyor. Web siteleri de reklam dışında para kazanma yöntemi olarak bir adwords modeli TBM ( tıklama başına maliyet)’i kullanıyor. Siteler TBM ile tıklama başına para kazanabiliyorlar. Yani ne kadar çok tık o kadar çok para. Youtuberları da clickbait yapmaya iten sebep TBM ( tıklama başına maliyet) ile para kazanmaları.
Clickbait kârlı gibi görünse de avantajları yanında bir çok dezavantajı mevcut.
Dezavantajları;
Markanın ve sitenin sosyal medyadaki itibarı zedelenebilir.
Manipülatif içeriklere bilinçli yaklaşan kullanıcıların sayısı gittikçe artmakta, bu durumda clickbait uygulayan siteler takipçi kazanamayabilir.
İlk seferde kullanıcıların siteye girişi sağlansa da uzun vadede sadık takipçi kitlesi kaybolabilir.
Başlık ve içerik arasındaki yanıltıcılıklardan usanan kullanıcılar sosyal medyada karalama kampanyaları başlatabilir.
Avantajları;
Daha çok tıklama sağlanması
Daha çok sayfa görüntülemesi almak
Sosyal medyada paylaşımların artması
Marka bilinirliğinin artması
Clickbait itibar zedeleyici olduğu için markalara ve sitelere kullanmasını önermeyeceğimiz bir yöntem. Üstelik Facebook gibi bu konuda düzenlemeler yapmış sosyal medya platformlarında sitelerin engellenmesi çok olası. Kullanıcıların bağlantılara tıkladıktan sonra sayfada geçirdiği süreyi hesaplayarak alakasız içerikleri saptayan Facebook, kullanıcı haber akışını düzenleyerek clickbait içeriklerini filtrelemekte.
Her ne kadar merak iç güdümüzle savaşamasak da clickbait yöntemini kullanan siteleri okumayı bırakmak, bu tarz içeriklere tıklamamak clickbaitle savaşmak için önerebileceğimiz en makul yol.
